W przypadku, kiedy mówimy o błędzie medycznym zakładamy, że lek zostaje podany pacjentowi, u którego istnieją przeciwwskazania bezwzględne lub względne do jego podania. Z błędem mamy również do czynienia, gdy lek zostaje podany w nieodpowiedniej dawce, w błędnych przedziałach czasowych pomiędzy kolejnymi podaniami oraz gdy lek zostaje podany u pacjenta, który jednoczasowo zażywa inne leki lub stosuje suplementy diety, mogące wchodzić między sobą w niekorzystne interakcje, których konsekwencją jest zmniejszenie skuteczności i zmniejszenie bezpieczeństwa dla pacjenta.
Niestety, w praktyce mamy nierzadko do czynienia z brakiem możliwości ustalenia, co w danym momencie zażywa pacjent, gdyż nadal nie dysponujemy jakimkolwiek jednoznacznym dokumentem, który o tym informuje. Co więcej polski pacjent lubi się leczyć, a zatem może przyjmować dostępne bez recepty „leki ukradkowe”, o których nie informuje swojego lekarza i farmaceuty. Następna kwestia to powszechnie stosowana suplementacja, co gorsze bez jakichkolwiek podstaw merytorycznych. Często konsument nie widzi różnic między lekiem a suplementem, co więcej nie zdając sobie z sprawy z możliwości wystąpienia ciężkich powikłań, a nawet zgonu zaczyna wraz z lekami przyjmować liczne suplementy, czego konsekwencją może być hospitalizacja.
W przypadku błędu medycznego w farmakoterapii możemy mieć do czynienia z podaniem leku w populacji wiekowej, która nie powinna danego leku otrzymać. Dotyczy to w szczególności populacji pediatrycznej i geriatrycznej, gdzie zmiany w farmakokinetyce i farmakodynamice leków mogą indukować działania niepożądane. Tak samo warto pamiętać o ograniczeniach i przeciwwskazaniach do stosowania leków w okresie ciąży i karmienia piersią.
Podobnie błędem jest stosowanie leków niezgodnie z komunikatami bezpieczeństwa, które publikowane są na stronie Urzędu Rejestracji. Komunikaty te wskazują nowe ograniczenia i przeciwwskazania do stosowania niektórych leków i mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa stosowanego leczenia.
(…)Błąd medyczny zaliczający się obecnie do niepożądanych działań leków rozumiany jest jako nieumyślne niepowodzenie procesu leczniczego.
Błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym
– Błąd medyczny nie zawsze jest błędem lekarskim! Błąd medyczny może popełnić każdy – lekarz, farmaceuta, pielęgniarka lub inny fachowy pracownik opieki zdrowotnej, a także pacjent lub jego opiekun.
– Łatwiej i taniej zapobiegać błędom niż leczyć ich skutki – dotyczy to także błędów medycznych, gdzie duże znaczenie mają proste czynności, np: zróżnicowanie wyglądu opakowań w zależności od mocy leku, właściwa postać leku (np. w pediatrii), opakowania skonstruowane tak, aby były niedostępne dla dzieci, przygotowanie dla pacjentów instrukcji podawania leków na kartce. Pomocne mogą być różne rodzaje kart przypominających o zażyciu leków, list, w których jest do zaznaczenia odpowiedni kwadracik (tzw. checklist).
– Potencjalne źródła błędów mogą pojawiać się z każdej strony, np.:
– nieuwzględnienie wąskiego indeksu terapeutycznego – łatwość przedawkowania (np. masowo stosowany, uważany za całkowicie bezpieczny paracetamol), niebezpieczne interakcje leków z żywnością, suplementami diety – wynikające z braku informacji ze strony pacjenta o już zażywanych lekach;
– nietypowy schemat podawania leku np. raz a tydzień zamiast codziennie (Metotrexat);
– stres- postuluje się, by produkty stosowane w stanach zagrażających życiu nie wymagały długiego przygotowania np. żmudnego rozpuszczania substancji czynnej w rozpuszczalniku. najlepiej- o ile tylko pozwala na to trwałość substancji by były one od razu gotowe do podania (jednorazowe strzykawki, leki w postaci aerozolu wziewnego);
– podeszły wiek pacjenta – przyjmowanie wielu leków (polipragmazja), trudność zapamiętania wskazówek, interakcje;
– niewyraźne pismo – błędne odczytanie recepty czy zaleceń lekarza
– podobne nazwy leków;
– zbliżony wygląd opakowań, w tym brak rozróżnienia między tym samym lekiem o różnej mocy.
Dr Jarosław Woroń z Kliniki Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej UJ CM i Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego UJ CM w Krakowie stwierdza:
– Błąd medyczny w farmakoterapii powoduje w konsekwencji zmniejszenie skuteczności stosowanego leczenia, zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań, chorobowości i śmiertelności, zwiększa koszty leczenia oraz pogarsza jakość życia pacjenta
– W prewencji niekorzystnych zdarzeń w farmakoterapii, które mogą być konsekwencją błędy medycznego bardzo ważna jest świadomość pacjenta w tym racjonalne stosowanie leków dostępnych bez recepty oraz ograniczenie stosowania suplementów diety
– Aktywna prewencja błędów w farmakoterapii zmniejsza koszty leczenia nie tylko poprzez ograniczenie stosowania niepotrzebnych leków, ale także poprzez zmniejszenie kosztów polekowych działań niepożądanych
dr Wojciech Łuszczyna
( Farmakopea to kodeks apteczny, urzędowy spis leków dopuszczonych w danym kraju lub na danym terenie do obrotu, oraz obwarowany tymi samymi zastrzeżeniami spis surowców służących do ręcznego sporządzania niektórych z tych leków w aptece (leków recepturowych).
Zawiera opis wszystkich tych substancji, sposoby ich przechowywania oraz dostępu do nich osób powołanych, rodzaje opakowań, dozwolone metody dystrybucji, dawkowanie, sposoby kontroli jakości, a w przypadku leków robionych w aptece, także metody ich przygotowywania. Opisuje też metody identyfikacji leków, ich standaryzację, sposoby nazewnictwa i możliwe zamienniki.
Niegdyś farmakopea zawierała również metody pozyskiwania tych substancji ze źródeł naturalnych łącznie z ich miejscami występowania, opisem np. stosownych roślin i minerałów, określeniem dopuszczalnych zanieczyszczeń, siłą działania, opisem postępowania w przypadku przedawkowania itp.).
W pliku do pobrania poniżej, zestawienie tytułów tekstów podstawowych i monografii zawartych w Farmakopei Europejskiej (8.0 – 8.5) oraz Farmakopei Polskiej wydanie X
Nazewnictwo opublikowano w zestawieniach tabelarycznych, zgodnie z działami Farmakopei Europejskiej / Farmakopei Polskiej.
